«Aby wszyscy byli jedno» – modlitwa Pana Jezusa w gronie Apostołów w Wieczerniku – jest istotnym dążeniem Chrystusa i głównym zadaniem Kościoła Rzymskokatolickiego. Bóg-Człowiek stanął w pośrodku ludzi na ziemi, aby całą rodzinę ludzką zjednoczyć z Ojcem naszym, który jest w niebie. Wszystko, co jest w człowieku, ma się jednoczyć wewnętrznie mocą natury i Łaski. Człowiek wewnętrznie zjednoczony ma z kolei jednoczyć wszystko Wokół siebie, i w rodzinie, i w sąsiedztwie, i w Narodzie, w myśli, woli i w sercu, w pracy i w modlitwie. Chrystus Pan uczył nas modlić się społecznie. Ojcze nasz jest modlitwą całej rodziny ludzkiej do jednego Boga. Kościół przejął dzieło Chrystusa i wypełnia je od Wieczernika do czasów dzisiejszych. Mocą Ducha Św. uzdolnił wszystkie ludy, aby chwaliły Boga wszystkimi językami. Skupił je przy niekrwawej ofierze Krzyża i woła do nich Orate, fratres. Najbardziej jednoczącą modlitwą Kościoła jest Ofiara Mszy św. Kapłan z ludzi wzięty, jednoczy całą Rodzinę ludzką, na czele której staje Najwyższy i Wieczysty Kapłan, Jezus, by Ojcu Niebieskiemu złożyć wspólnie «ofiarę czystą, ofiarę świętą, ofiarę niepokalaną, Chleb święty życia wiecznego i Kielich wiecznego zbawienia». Msza św. stała się sercem ofiarniczego kapłaństwa, sercem modlącej się ludzkości, sercem Kościoła powszechnego i rodziny parafialnej. I dlatego w modlitwie naszej Msza święta jest najdoskonalszym środkiem zjednoczenia przez Chrystusa Pana z Ojcem Niebieskim. Taka jedność musi wywierać zbawczy wpływ na modlących się ludzi. Słusznie więc Msza św. zajmuje w życiu Kościoła centralne miejsce, a Wierni są wytrwale zachęcani do czynnego udziału w Ofierze mszalnej. «Wspólnie z kapłanem» – jest wołaniem Ojca św., Biskupów i Kapłanów, Soboru powszechnego i Synodów diecezjalnych. Pragniemy gorąco, aby Lud Święty, Lud Boży – świadomie uczestniczył w Najświętszej Ofierze, aby nie tylko «był na Mszy», ale aby współdziałał z kapłanem, świadom swej wspólnoty z modlącym się Kościołem Bożym. MSZAŁ RZYMSKI – w naszych dłoniach – ma ułatwić to świadome uczestnictwo w Ofierze Chrystusa, składanej w Kościele Ojcu Niebieskiemu. Ma nam być drogowskazem do Serca modlącego się Kościoła. Niechaj się stanie dla nas najdroższą sercu naszemu Księgą społecznej modlitwy.

Stefan Kard. Wyszyński Prymas Polski Gniezno, dnia 26 sierpnia 1963 r.

Ofiara Nowego Przymierza

Całopalenia twoje zawsze są przede mną

Ofiarować znaczy wyrzec się dla Pana Boga jakiegoś dobra stworzonego, aby Go uczcić jako najwyższego Pana. Najwyższym dobrem doczesnym człowieka jest życie. Ponieważ Pan Bóg zabronił człowiekowi niszczyć własne życie, ludzie składali w ofierze środki służące do podtrzymania życia, zaznaczając w ten sposób, że uznają Pana Boga za stwórcę życia i że gotowi są złożyć w ofierze własne życie. Od początku swego istnienia ludzkość składała Bogu Ofiary. Były one zapowiedzią jedynej ofiary doskonałej, którą złożył «pośrednik Boga i ludzi Jezus Chrystus».

Posłuszny aż do śmierci

Nieposłuszeństwo pierwszego człowieka w raju było wyrazem chęci uniezależnienia się od Pana Boga. Pierwsi rodzice chcieli być równi Bogu w myśl obietnicy szatana: «będziecie jako bogowie, znający dobro i zło». Ten pierwszy bunt człowieka przeciw Bogu stał się zarzewiem długiego łańcucha dalszych upadków i sprawił, że ludzie nie mogli: się zdobyć na ofiarę miłą Bogu. Dlatego Syn Boży zstąpił z nieba i stał się człowiekiem. Wstępując na ten świat mówi do Ojca: «Ofiary i obiaty nie chciałeś, aleś mi ciało utworzył. Całopalenia za grzech nie podobały się Tobie, tedym rzekł, oto idę, abym czynił, Boże, wolę Twoją». Najsprawiedliwszy Bóg wystawił posłuszeństwo swego Jednorodzonego na najcięższą próbę: zażądał dobrowolnego przyjęcia niewinnej a bolesnej śmierci. Chrystus Pan «stał się posłuszny aż do śmierci, a śmierci krzyżowej» (Flp 2:8). Ta śmierć krzyżowa Chrystusa Pana jest ofiarą Nowego Testamentu.

Do końca ich umiłował

«Aby Odkupienia Chrystusowe było skuteczne dla wszystkich pokoleń aż do końca wieków, trzeba, aby każdy człowiek miał żywą styczność z ofiarą krzyża». Pan Jezus umożliwił nam tę styczność przez ustanowienie Mszy św., która w sakramentalny sposób uobecnia Jego śmierć krzyżową. «Aby zostawić Kościołowi widzialną ofiarę, której miał dopełnić raz jeden na krzyżu i której moc zbawcza byłaby stosowana do odpuszczania grzechów, jakie na co dzień popełniamy, Chrystus Pan, Kapłan na wieki wedle obrządku Melchizedecha, jako że umiłował swoich, którzy byli na świecie, w czasie Ostatniej Wieczerzy ofiarował Bogu Ojcu Ciało i Krew swoją pod postaciami chleba i wina. Pod tymiż postaciami podał Ciało i Krew swoją do spożycia Apostołom, których ustanowił wtedy kapłanami Nowego Przymierza, nakazując im i ich następcom w kapłaństwie, by tę ofiarę w dalszym ciągu składali».

Widziałem baranka jakby zabitego

Przenajświętsza Ofiara Ołtarza nie jest tylko zwykłym wspomnieniem męki i śmierci Jezusa Chrystusa, lecz rzeczywistym odtworzeniem Jego krwawej ofiary. Odrębne przeistoczenie chleba w Ciało Chrystusa, a wina w Jego Krew wyobraża krwawe rozdzielenie Ciała i Krwi na Kalwarii, czyli śmierć. Rozdzielone symbole sakramentalne uobecniają śmierć Chrystusa Pana. Chrześcijanin, który brał udział we Mszy świętej i patrzył na tajemnicę ołtarza, może powiedzieć za św. Janem Ewangelistą: «widziałem Baranka jakby zabitego». Winien również pamiętać o napomnieniu Tomasza à Kempis: «Gdy Mszę św. odprawiasz albo jej słuchasz, ofiara ta dla ciebie tak wielką, nową i radosną być powinna, jak gdyby Chrystus teraz wisząc na krzyżu cierpiał i umierał dla zbawienia ludzi».

Na moją pamiątkę

W Starym Testamencie najważniejszą figurą Mszy św. była ofiara baranka paschalnego. W ofierze tej dostrzegamy trzy części:

1. odłączenie baranka od trzody i przeznaczenie na ofiarę;
2. zabicie go przy ołtarzu całopalenia;
3. Spożycie w czasie uczty paschalnej.

Pan Jezus ustanawiając Ofiarę Nowego Przymierza nadał jej podobną budowę. W czasie ostatniej Wieczerzy najpierw odprawił z Apostołami przepisane przez Stary Zakon czytania i modlitwy, następnie spośród leżących na stole chlebów

1. wybrał jeden;
2. słowami swoimi przemienił go w Ciało swoje;
3. rozdał je do spożycia uczniom swoim.

Podobnie uczynił z kielichem wina. Poniższe zestawienie wykazuje, w jaki sposób w dzisiejszej Mszy św. powtarzają się główne momenty Mszy wieczernikowej.

Pan Jezus modlił się i czytał Pismo Święte	Modlimy się i słuchamy czytania Pisma Świętego	Liturgia słowa
Pan Jezus wziął chleb i wino	Kapłan bierze chleb i wino	Ofiarowanie
Pan Jezus przemienił chleb i wino w swoje Ciało i Krew	Kapłan przemienia chleb i wino w Ciało i Krew Pana Jezusa	Przeistoczenie
Pan Jezus rozdał Apostołom swoje Ciało i Krew	Kapłan rozdaje Ciało i Krew Pana Jezusa	Komunia święta

Te główne momenty Mszy św. otoczył Kościół szeregiem modlitw i obrzędów. W obrządku rzymskim ich układ jest następujący:

Liturgia Słowa

1. Modlitwy u stopni ołtarza
2. Antyfona na wejście
3. Kyrie
4. Gloria
5. Kolekta
6. Lekcja – czytanie Pisma św.
7. Śpiew między czytaniami: Graduał, Alleluja lub Traktus, Sekwencja
8. Ewangelia
9. Kazanie
10. Credo – wyznanie wiary.

Liturgia Ofiary

I. Ofiarowanie (Przygotowanie ofiary)

11. Antyfona na Ofiarowanie
12. Ofiarowanie chleba i wina
13. Umycie rąk
14. Orate, fratres
15. Sekreta

II. Przeistoczenie (Spełnienie ofiary)

16. Prefacja, czyli wstęp do kanonu
17. Kanon przed przeistoczeniem
18. Przeistoczenie i podniesienie
19. Kanon po przeistoczeniu

III. Komunia święta (Uczta ofiarna)

20. Pater noster – Ojcze nasz
21. Łamanie chleba i modły o pokój
22. Przyjęcie Eucharystii przez kapłana i wiernych
23. Oczyszczenie kielicha
24. Antyfona na Komunię św.
25. Pokomunia.

Zakończenie Mszy św.

26. Ite, missa est lub Benedicamus Domino
27. Błogosławieństwo
28. Ostatnia Ewangelia.

Części zmienne oznaczono drukiem pochyłym. Są one dostosowane do uroczystości, jaką obchodzimy.

Rok kościelny

Chrystus wczoraj i dziś ten sam i na wieki

«Jam jest światłość świata, kto idzie za mną, nie chodzi w ciemnościach» – głosił Pan Jezus. Nie możemy patrzeć w słońce, ponieważ blask jego oślepia nas. Natomiast bez trudności podziwiamy piękno promienia słonecznego rozszczepionego w tęczy. Podobnie me możemy ogarnąć równocześnie całości życia i nauki Pana Jezusa. Dlatego Kościół rozszczepił światło Chrystusowe na szereg tajemnic i rozłożył je w roku liturgicznym, abyśmy mogli lepiej je poznać i wyczerpać zawarte w nich łaski. Tajemnice te przedstawia Kościół dzieciom swoim w modlitwie liturgicznej i w zmiennych częściach Mszy św. «Rok liturgiczny nie jest zimnym i bezwładnym przedstawieniem spraw tyczących minionych czasów ani też prostym i czczym przypomnieniem wypadków z dawnych wieków. Jest to raczej sam Chrystus, trwający w Kościele swoim i kroczący drogą ogromnego miłosierdzia, którą rozpoczął za swego doczesnego życia, gdy przechodził dobrze czyniąc w tym najlitościwszym zamiarze, aby dusze ludzi zbliżyły się do Jego tajemnic i nimi niejako żyły». Uczestnicząc we Mszy św. upraszamy sobie pomoc Bożą do naśladowania naszego Zbawiciela.

Jego są chwile, czasy i wieki

Obchód dziejów naszego Zbawienia grupuje się koło dwu najważniejszych tajemnic: Tajemnicy Wcielenia i Tajemnicy Odkupienia. Te dwie tajemnice dały nazwy dwu częściom roku kościelnego. W każdej z tych części obchodzimy okres przygotowania, okres świąteczny i okres po świętach.

A. Tajemnica Wcielenia

Okres przygotowania (szaty fioletowe)	Okres Adwentu	Od 1 Niedzieli Adwentu do 24 grudnia
Okres świąteczny (szaty białe)	Okres Bożego Narodzenia i Objawienia	Od 25 grudnia do 13 stycznia
Okres po świętach (szaty zielone)	Okres po Objawieniu	Od 14 stycznia do Siedemdziesiątnicy

B. Tajemnica Odkupienia

Przygotowanie (szaty fioletowe)	dalsze	Przedpoście	Od Siedemdziesiątnicy do Popielca
Przygotowanie	bliższe	Wielki Post	Od Popielca do 1 Niedzieli Męki Pańskiej
Przygotowanie	bezpośrednie	Okres Męki Pańskiej	Od 1 Niedzieli Męki Pańskiej do Wielkanocy
Okres świąteczny (szaty białe lub czerwone)	Wielkanoc i Zesłanie Ducha Św.	Okres Wielkanocny	Od Wielkanocy do Trójcy Świętej
Okres po świętach (szaty zielone)		Okres po Zesłaniu Ducha Świętego	Od Trójcy Świętej do Adwentu

Charakter okresu liturgicznego uwydatnia się przede wszystkim w Mszach niedzielnych.

Dzień, który uczynił Pan

Już w Starym Testamencie Pan Bóg nakazał przeznaczyć na spoczynek i modlitwę jeden dzień w tygodniu. W Nowym Testamencie dniem tym jest pierwszy dzień tygodnia, uświęcony przez Zmartwychwstanie Pańskie i Zesłanie Ducha Św. W każdą niedzielę katolicy dziękują Bogu za łaskę Odkupienia i składają Bogu ofiarę, która jest źródłem ich odrodzenia; upraszają błogosławieństwo Boże na zaczynający się tydzień. Każda niedziela jest «dniem Pańskim», świętem Chrystusa Pana. Czytania i modlitwy Mszy niedzielnych przypominają tajemnicę Chrystusową obchodzoną w tym okresie przez Kościół.

Zjednoczeni w Świętych Obcowaniu

W Jerozolimie i w Rzymie gromadzono się na Najświętszą Ofiarę w główne święta, ważniejsze niedziele i dni roku kościelnego w kościołach, związanych w jakiś sposób z tajemnicą dnia. W Rzymie udawano się procesjonalnie do wybranego kościoła i tam papież odprawiał uroczystą Mszę św. Kościoły te nazywano «stacjami». Do dzisiaj główne Msze roku kościelnego mają oznaczoną stację, tj. kościół, w którym w Rzymie odprawia się główne nabożeństwo. Kościoły poświęcone Świętym uważano za ich «dom». Mówiono, że stacja odbywa się «u Najświętszej Maryi Panny», «u Św. Piotra», «u Św. Wawrzyńca» itp. Gmina chrześcijańska wchodziła w szczególnie ścisłe obcowanie z patronem kościoła stacyjnego, składając Najświętszą Ofiarę razem z nim i wzywając jego orędownictwa. Tytuł kościoła stacyjnego, jego historia, a nawet otoczenie, wpływały na dobór tekstów mszalnych. Znajomość kościoła stacyjnego pomaga nam zrozumieć formularz mszalny oraz połączyć się duchowo ze stolicą chrześcijaństwa. Kościół, w którym uczestniczymy we Mszy św. jest odbiciem stacji rzymskiej. Te same teksty mszalne wiążą w jeden chór wszystkich biorących udział w liturgii dnia.

Wsławił bóg swoich świętych

«W ciągu roku liturgicznego obchodzi się nie tylko tajemnice Jezusa Chrystusa, lecz także uroczystości, którymi czcimy Świętych Pańskich. W tych świętach, chociaż idzie o obchody mniejszego i podrzędnego znaczenia, Kościół zawsze starał się przedkładać wiernym przykłady świętości, aby nimi poruszeni przyozdabiali się w cnoty samego Boskiego Zbawiciela… Liturgia święta stawia przed oczy nasze chlubne czyny świętości, abyśmy się w nie z korzyścią wpatrywali i abyśmy „zapalili się przykładami tych, których zasługami się cieszymy”».

Nasz udział we Mszy świętej

To w sobie czujcie, co i w Jezusie Chrystusie

Ojciec św. Pius XII pisze: «Trzeba, aby wszyscy wierni uświadomili sobie, że ich najwyższym obowiązkiem i największym zaszczytem jest branie udziału w Ofierze Eucharystycznej, i to w sposób gorliwy i czynny, by łączyli się jak najściślej z Najwyższym Kapłanem według słów Apostoła: „to w sobie czujcie, co i w Jezusie Chrystusie”, abyście wraz z Nim i przez Niego składali ofiarę i wraz z Nim siebie ofiarowywali». W pierwszych wiekach chrześcijaństwa wierni składali na ofiarowanie chleb i wino potrzebne do Najświętszej Ofiary. Obecnie w czasie ofiarowania składają na tacę datki pieniężne, za które nabywa się chleb i wino. Są one zatem nadal darem wiernych. Ponieważ chleb i wino – pokarm i napój – są środowiskiem podtrzymania życia, a równocześnie owocem trudu ludzkiego, wyrażają gotowość ofiarowania Bogu wraz z Chrystusem naszego życia i naszej pracy. Po grzechu pierworodnym nikt nie może prowadzić życia prawdziwie chrześcijańskiego bez wyrzeczenia się. Musimy wyrzekać się wielu przyjemności i wygód. Chrystus we Mszy św. daje nam przykład wyrzeczenia i siłę do naśladowania Go.

Moja i wasza ofiara

Wewnętrzna nasz intencja zjednoczenia z Chrystusem, Kapłanem i Ofiarą, musi znaleźć zewnętrzny wyraz. «Niewątpliwie nie może milczeć zgromadzenie śledzące z należytą uwagą Ofiarę Ołtarza, w której Zbawca nasz ze swymi dziećmi śpiewa weselny hymn ogromnej swej miłości, „śpiewać bowiem jest potrzebą miłującego” i jak już starożytne przysłowie głosi „kto dobrze śpiewa, podwójnie się modli”. Wobec tego Kościół walczący, a więc lud wraz z duchowieństwem, łączy głos swój z pieśniami Kościoła triumfującego i chórami Aniołów i wszyscy razem śpiewają wspaniały i wieczny hymn dla chwały Trójcy Przenajświętszej». Jeżeli bierzemy udział we Mszy św. śpiewanej, starajmy się brać udział w śpiewie, a cichą modlitwą towarzyszyć częściom śpiewanym przez celebransa. Jeżeli Msza św. jest recytowana, módlmy się głośno z innymi. Jeżeli udział wiernych nie jest zorganizowany, towarzyszymy kapłanowi we wszystkich modlitwach mszalnych.

Bierzcie i jedzcie

Słowa Pana Jezusa «bierzcie i jedzcie... bierzcie i pijcie» w Wieczerniku odnosiły się do obecnych tam Apostołów. Powtarzane przez kapłana odnoszą się do wiernych uczestniczących we Mszy. Kościół święty, pragnąc, byśmy w skuteczniejszy sposób stale czuli w sobie owoc Odkupienia, powtarza do każdego ze swoich synów zaproszenie Chrystusa Pana: «bierzcie i jedzcie... to czyńcie na moją pamiątkę». Dlatego Sobór Trydencki, wtórując życzeniom Jezusa Chrystusa, z naciskiem upomina, «aby wierni obecni na poszczególnych Mszach komunikowali nie tylko duchowym pragnieniem, ale także przez sakramentalne przyjęcie Eucharystii, aby wskutek tego przypadł im obfitszy owoc Najświętszej Ofiary». Warunki częstej i codziennej Komunii św. określił szczegółowo Święty Papież, Pius X, w dekrecie Sacra Tridentina.

1. Każdy chrześcijanin, jakiegokolwiek stanu, może przystępować często i codziennie do Komunii św. zgodnie z pragnieniem Chrystusa i Kościoła; dlatego nikomu nie można zabronić przystępowania do Stołu Pańskiego, jeżeli czyni to w stanie łaski, z usposobieniem dobrym i pobożnym
2. Usposobienie jest dobre wtedy, gdy przystępujący do Stołu Pańskiego nie czyni tego z przyzwyczajenia albo z próżności, albo z ludzkich względów, lecz chce podobać się przez to Bogu, połączyć się z Nim ściślejszym węzłem miłości i tym lekarstwem Bożym uleczyć swe choroby i niedomagania.
3. Chociaż wypada, aby często i codziennie komunikujący byli wolni od grzechów powszednich, przynajmniej całkiem dobrowolnych, i od przywiązania do nich, to jednak wystarcza, aby nie mieli na sumieniu grzechu ciężkiego i postanowili, że nigdy takiego grzechu nie popełnią; mając takie szczere postanowienie, przez codzienną komunię św. powoli pozbędą się grzechów powszednich i przywiązania do nich.
4. Chociaż Sakramenty Nowego Zakonu działają same przez się (ex opere operato), większy jednak skutek sprawiają w tych, którzy przystępują do nich lepiej przygotowani. Dlatego trzeba się starać, aby Komunię św. poprzedziło sumienne przygotowanie, a po Komunii św. nastąpiło dziękczynienie odpowiednio do sił, stanu i zawodu postępującego.
5. Aby przystępować często i codziennie do Komunii św. z większą roztropnością i większą zasługą, trzeba zasięgnąć rady spowiednika. Spowiednicy jednak niech nie odradzają częstej i codziennej Komunii św. temu, kto chce do niej przystępować w stanie łaski i w dobrym usposobieniu. Przed Komunią św. obowiązuje post przez 3 godziny od pokarmów stałych i napojów alkoholowych, a przez jedną godzinę od innych napojów. Woda naturalna i lekarstwa nie przerywają postu eucharystycznego.

Sprzęty i szaty liturgiczne

Uczyń ołtarz Bogu

Już w Starym Testamencie Pan Bóg ściśle określił wyposażenie świątyni i szaty kapłanów oraz polecił je poświęcić. Podobnie Kościół św. posługuje się w liturgii poświęconymi szatami i sprzętami. Najczcigodniejszym ze sprzętów liturgicznych jest ołtarz. Jest to kamienny stół ofiarny. Podczas konsekracji biskup zamurowuje w nim relikwie męczenników. Przypomina to zjednoczenie Chrystusa z Jego mistycznymi członkami w sprawowaniu Najświętszej Ofiary. Ołtarz jest symbolem Chrystusa Pana i dlatego odbiera kult liturgiczny. Kielich i patena, tj. pozłacany talerzyk, na którym spoczywa hostia, są również uroczyście konsekrowane. Naczynia te powinny posiadać również wartość artystyczną. Przygotowując kielich do Mszy św. kapłan zawiesza na nim puryfikaterz, tj. mały ręczniczek służący do wycierania kielicha. Patenę z hostią przykrywa czworokątną palką. Całość okrywa welonem. Na wierzch kładzie sztywną torebkę, czyli bursę, zawierającą wewnątrz korporał, czyli mały czworokątny obrusik, na którym spoczywają hostia i kielich w czasie Mszy św. Puryfikaterz, palkę i korporał sporządza się z lnianego płótna. Mają one bezpośrednią styczność z Najświętszymi Postaciami i mogą być dotykane tylko przez duchownych lub osoby mające specjalne upoważnienie.

Oblecze się kapłan w szaty święte

Kapłan składa ofiarę Mszy św. w imieniu Chrystusa Pana i Kościoła. Dlatego wdziewa szaty, które wyrażają jego godność i uzmysławiają wewnętrzne usposobienie, z jakim należy zbliżać się do ołtarza. Na głowę i ramiona wkłada kapłan humerał, tj. czworokątną chustę lnianą, która przypomina potrzebę skupienia. Następnie wkłada albę, czyli długą szatę lnianą spadającą aż do kostek. Przypomina ona szaty obmyte we krwi Baranka, o których pisze św. Jak w księdze Objawienia. Fałdy alby podtrzymuje pasek, będący symbolem powściągliwości. Na lewym ramieniu zawiesza kapłan manipularz. Powstał on z chusty przeznaczonej do ocierania potu i oznacza znój pracy kapłańskiej. Na szyję wkłada kapłan stułę, tj. wąską długą szarfę, która krzyżuje się na piersiach. Jest ona symbolem łaski uświęcającej, która zdobi duszę kapłana. Wierzchnią szatą jest ornat. Jest to miękka, obszerna szata, okrywająca całą postać kapłana i symbolizująca pełnię doskonałości, którą kapłan winien ogarnąć. Poza Mszą św. kapłan wkłada kapę, tj. obszerny płaszcz z kapturem, spięty klamrą.

Oblubienica w szacie różnobarwnej

Stosownie do uroczystości i okresów liturgicznych Kościół zmienia barwę szat liturgicznych, aby lepiej wyrazić uczucia dominujące w liturgii. W liturgii rzymskiej używa się 6 barw.

Biała, barwa światła, symbol czystości i radości. Używa się jej w święta Pańskie, Matki Bożej, Aniołów, świętych Wyznawców i Dziewic.

Czerwona, barwa ognia, krwi i szat królewskich. Używa się jej w święto Zesłania Ducha Świętego, uroczystość Krzyża świętego, Męczenników i w procesji z palmami.

Zielona, barwa przyrody żywej. Symbol życia i nadziei, występuje w okresach poświątęcznych.

Fioletowa, barwa pokuty i tęsknoty. Posługuje się nią Kościół w okresach przygotowania na na święta: w Adwencie, Przedpościu i w Wielkim Poście oraz w Wigilie.

Różowa, barwa świtającej jutrzenki, dozwolona jest w trzecią niedzielę Adwentu i czwartą niedzielę Wielkiego Postu.

Czarna, barwa nocy, symbol grzechu i śmierci. Używa się jej w Wielki Piątek oraz w Mszach za zmarłych.

Dni liturgiczne

Ponieważ niedziele i uroczystości zależne od święta Zmartwychwstania Pańskiego nie są związane ze stałą datą, często następuje zbieg dwu świąt. W takim wypadku klasa dnia dnia liturgicznego decyduje, które święto ustępuje. Niekiedy święto, które ustąpiło, wspomina się przez dodanie w odpowiedniej Mszy kolekty, sekrety i pokomunii z tego święta.

Niedziele

Niedzielą nazywa się dzień Pański przypadający na początku każdego tygodnia. Ponieważ każda niedziela Jest świętem Chrystusa Pana, są one w specjalny sposób uprzywilejowane. Niedziele dzielą się na dwie klasy.

Niedziele 1 klasy

1. Niedziele Adwentu, W. Postu i Okresu Męki Pańskiej,
2. Niedziela Zmartwychwstania,
3. Niedziela Biała,
4. Niedziela Zesłania Ducha Świętego,
5. Niedziela 1 klasy ma pierwszeństwo przed wszystkimi świętami.
6. Jednak niedziele Adwentu ustępują przed świętem Niepokalanego Poczęcia N. M. P.

Niedziele 2 klasy

Wszystkie inne niedziele są 2 klasy. Mają one pierwszeństwo przed świętami 2 klasy. Jednak:

1. święto Pańskie 1 lub 2 klasy przypadające w niedzielę 2 klasy zajmuje miejsce niedzieli ze wszystkimi jej prawami i przywilejami. Dlatego nie wspomina się niedzieli;
2. niedziela 2 klasy ma pierwszeństwo przed Dniem Zadusznym.

Dni powszednie

Nazwą dni powszednich określa się poszczególne dni tygodnia, poza niedzielą. Dni powszednie dzielą się na cztery klasy.

Dniami 1 klasy są:

1. Środa Popielcowa
2. wszystkie dni Wielkiego Tygodnia

Te dni maj pierwszeństwo przed wszystkimi świętami.

Dniami 2 klasy są:

1. dni Adwentu od 17 do 24 grudnia
2. Suche Dni Adwentu, Wielkiego Postu i wrześniowe.

Te dni mają pierwszeństwo przed partykularnymi świętami 2 klasy, a jeżeli napotkają przeszkodę, muszą być wspomniane. Dniami powszednimi 3 klasy są:

1. dni Wielkiego Postu i Męki Pańskiej, z wyjątkiem wymienionych wyżej. Mają one pierwszeństwo przed świętami 3 klasy,
2. dni Adwentu aż do dnia 16 grudnia włącznie nie wymienione wyżej. Ustępują one świętom 3 klasy.

Dniami powszednimi 4 klasy są wszystkie inne niewymienione wyżej.

Wigilie

Wigilią nazywa się dzień liturgiczny poprzedzający święto. Wigilia znaczy czuwanie. W przeddzień ważniejszych uroczystości chrześcijanie gromadzili się na całonocne nabożeństwo przygotowawcze. Z czasem nazwę przeniesiono na cały poprzedni dzień. Rozróżniamy:

Wigilie 1 klasy:

1. Wigilia Bożego Narodzenia,
2. Wigilia Zesłania Ducha Świętego.

Te wigilie mają pierwszeństwo przed wszystkimi świętami i nie dopuszczają żadnych wspomnień.

Wigilie 2 klasy:

1. wigilia Wniebowstąpienia Pańskiego,
2. wigilia Wniebowzięcia N. M. P.,
3. wigilia Narodzenia św. Jana Chrzciciela,
4. wigilia świętych Apostołów Piotra i Pawła.

Te wigilie mają pierwszeństwo przed dniami liturgicznymi 3 i 4 klasy i jeżeli napotkają przeszkodę, wspomina się je, zgodnie z przepisami.

Wigilia 3 klasy:

1. wigilia św. Wawrzyńca.

Ma ona pierwszeństwo przed dniami liturgicznymi 4 klasy i jeżeli napotka przeszkodę wspomina się, zgodnie z przepisami. Wigilię 2 lub 3 klasy zupełnie się opuszcza, jeżeli wypadnie w jakąkolwiek niedzielę lub święto 1 klasy, albo jeżeli święto, które poprzedza, zostaje przeniesione lub ograniczone do wspomnienia. Wigilia Wielkanocna nie jest dniem liturgicznym, lecz pierwszą częścią obchodu Zmartwychwstania.

Święta

Świętem nazywa się dzień liturgiczny, w którym publiczny kult Kościoła kieruje się w szczególny sposób ku uczczeniu Tajemnic Pańskich, Najświętszej Maryi Panny, Aniołów, Świętych lub Błogosławionych. Święta są pierwszej, drugiej lub trzeciej klasy. Mogą być powszechne lub partykularne. Świętami powszechnymi są te, które Stolica Święta wpisała do kalendarza całego Kościoła. Świętami partykularnymi są te, które zostały umieszczone w kalendarzach kraju, diecezji lub zakonu. Jeżeli o jakimś świętym nie odprawia się oficjum, czyli pacierzy kapłańskich, tylko Mszę św., taki obchód nazywa się «Wspomnieniem». Mszę ze wspomnienia w oficjum bieżącego dnia oraz Mszę o Tajemnicy, świętym lub błogosławionym, którego wymienia się tego dnia w Martyrologium, można odprawić tylko w dniu liturgicznym 4 klasy. Natomiast Mszę ze święta 3 klasy, które napotkało przeszkodę, można odprawić także w dzień 3 klasy.

Oktawy

Już w Starym Testamencie obchodzono największe święta przez osiem dni. Kościół przejął ten zwyczaj dla głównych uroczystości roku kościelnego: Bożego Narodzenia, Zmartwychwstania Pańskiego i Zesłania Ducha Świętego. Każdy dzień oktawy Zmartwychwstania Pańskiego i Zesłania Ducha Świętego ma własną Mszę św. i nie ustępuje żadnym świętom. Natomiast w oktawie Bożego Narodzenia odprawia się Msze o świętych, lecz dodaje się wspomnienie o święcie Bożego Narodzenia.

Wotywy

Dla polecenia Panu Bogu specjalnych potrzeb Kościoła i zadośćuczynienia pragnieniom wiernych ułożono formularze mszalne nie związane bezpośrednio z dniem liturgicznym. Msze wotywne dzielą się na cztery klasy. Na odprawienie Mszy wotywnej 1, 2 lub 3 klasy potrzebne jest pozwolenie Stolicy Świętej lub Ordynariusza. Mszę wotywną 4 klasy można odprawić w dni liturgiczne 4 klasy ze względu na potrzebę, pożytek lub nabożeństwo odprawiającego kapłana lub wiernych. Jeżeli nie jest na nią przepisany kolor fioletowy, można użyć szat w kolorze dnia.

Msze żałobne

Mszał zawiera specjalnie uprzywilejowane formularze Mszy za zmarłych na dzień śmierci i jej rocznicę oraz Mszę codzienną. Korzyść, jaką dusze czyśćcowe odnoszą, nie zależy od formularza mszalnego. Często odprawianie Mszy żałobnych nie jest zgodne z myślą Kościoła, ponieważ utrudnia wiernym przeżywanie tajemnic Chrystusowych w łączności z całym Kościołem.

Zakończenie modlitw mszalnych

1. Modlitwy mszalne najczęściej kierują się do Boga Ojca przez Syna. Ich zakończenie brzmi: Per Dominum nostrum Iesum Christum, Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti, Deus, per omnia saecula saeculorum. R. Amen Przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, Syna Twego, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg przez wszystkie wieki wieków. R. Amen

2. Jeżeli modlitwę kieruje się do Ojca, lecz w jej tekście jest wymieniona Osoba Syna Bożego, zakończenie brzmi: Per eundem Dominum nostrum Iesum Christum… Przez tegoż Pana naszego Jezusa Chrystusa

3. Jeżeli Osoba Syna Bożego jest wymieniona na końcu modlitwy, zakończenie brzmi: Qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti, Deus, per omnia saecula saeculorum. R. Amen. Którą z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg przez wszystkie wieki wieków. R. Amen.

4. Niektóre modlitwy kieruje się do Boga Syna i kończą się słowami: Qui vivis et regnas cum Deo Patre in unitate Spiritus Sancti, Deus, per omnia saecula saeculorum. R. Amen. Który żyjesz i królujesz z Bogiem Ojcem w jedności Ducha Świętego, Bóg przez wszystkie wieki wieków. R. Amen.

5. Jeżeli w modlitwie skierowanej do Boga Syna wspomniana jest również Osoba Boga Ojca, zakończenie brzmi: Qui cum eodem Deo Patre et Spiritu Sancto vivis et regnas, Deus, per omnia saecula saeculorum. R. Amen. Który z tymże Bogiem Ojcem i Duchem Świętym żyjesz i królujesz, Bóg przez wszystkie wieki wieków. R. Amen.

6. W zakończeniu modlitw, które wymieniają Osobę Ducha Świętego, dodaje się: … in unitate eiusdem Spiritus Sancti… … w jedności tegoż Ducha Świętego…

Czytanie Pisma Świętego

Każdy, kto uczestniczy w Ofierze Mszy św. z mszałem w ręku, wkrótce spostrzeże, że Kościół modli się w liturgii słowami Pisma św. W ślad za tym stwierdzeniem winna pójść praktyka życiowa: codzienny kontakt ze słowem Bożym pisanym, codzienne czytanie Pisma św. Wówczas urywki biblijne, znane z liturgii, ukażą się czytającemu w nowym świetle. Świat Biblii ukaże mu się w całym swym ogromie jako zespół myśli Bożych, jako wielki plan odrodzenia ludzkości, począwszy od Adama poprzez Patriarchów i lud Izraela do ludu Nowego Przymierza, jakim jest Kościół Chrystusowy. W jednej perspektywie ukaże się wówczas historia Starego Testamentu, ziemskie życie Chrystusa, następnie przedłużenie tego życia w Kościele, wreszcie dopełnienie ostateczne planu zbawienia w niebieskiej Jerozolimie. Bez trudności czytelnik odnajdzie wówczas i swoje miejsce w tej rozpoczętej, ale bynajmniej jeszcze nie zakończonej historii świętej, zgodnie z tym, co mówi Apostoł Narodów: «To wszystko działo się jako figura rzeczy przyszłych i napisane jest ku przestrodze dla nas, którzy żyjemy w tych czasach ostatecznych» (1 Kor 10:11). Katolik dzisiejszy w nie mniejszym stopniu niż jego praojcowie w wierze sprzed tylu wieków może, a nawet powinien czuć się osobiście odpowiedzialnym i niezastąpionym czynnikiem, który kontynuuje na swoim odcinku życiowym wielki plan Królestwa Bożego. Po to zaś, by przeżywać i współtworzyć Nowe i Wieczne Przymierze, musi w sobie przez nieustanną lekturę Pisma św. odświeżać prawdy Boże i nakazy, które często różnią się od sugestii otoczenia, w jakim żyje, i od dyktanda własnych przyziemnych skłonności. Czytajmy więc Pismo św. nie tak, jak się czyta inne książki, które po przeczytaniu się odkłada, lecz stale od nowa. Taka lektura pozwoli nam wznieść się ponad świat czysto przyrodzony i wejść bezpośrednio w rzeczywistość Bożą, i to nie tylko na płaszczyźnie samego rozumienia myśli i celów Bożych. Pismo św. bowiem czytane w tym celu, dla którego zostało nam podane, zagarnia całego czytającego człowieka i pomaga mu coraz pełniej żyć zgodnie z odwiecznym planem Bożym. Wsłuchiwanie się w głos Boży uczy coraz lepiej się modlić i zagrzewa do czynu apostolskiego. Wcielone Słowo Boże – inaczej wprawdzie obecne w Eucharystii, a inaczej w Piśmie św. – ma przecież podobny skutek: jest zaczynem czasów przyszłych. Przy wstępach do poszczególnych okresów roku kościelnego podajemy wskazówki, jakie księgi należy czytać zgodnie z duchem okresu. Wskazówki te opierają się na systemie przyjętym w brewiarzu, nie pokrywają się jednak z nim całkowicie.